Hakkımızda

Neden İkiz Araştırması

Bu projenin amacı sağlık koşullarını incelemek ve hastalıkların sebeplerini bularak üzerinde araştırma yapmaktır. İkizler, kalıtsal eğilimin ifade edilmesine katkıda bulunarak faydalı bilgiler edinilmesini sağlayabilirler. Epigenetik olarak adlandırılan epidemiyoloji ve genetik, ikizler hakkında bilgi toplanmasında, kombinasyonların incelenmesinde etkili bir yöntemdir.

Hastalık sayıları, çeşitleri ve özellikleri sürekli olarak incelenmektedir. Bu hastalıklardan bazıları; madde bağımlılığı, kalp damar rahatsızlıkları, kanser, diabet, metabolik bozukluklar, anoreksi, migren, epilepsi, ve egzemadır. Araştırmaların bir diğer önemli parçası ise ölüm ve ölüm sebepleri hakkında yapılanlardır. Bunların incelenme şekli ise yaşça büyük olan ikizlerin günlük yaşamları üzerinde yapılan araştırmalardır. Bu çalışmalarda kan basıncı, şeker metabolizması, ağırlık, şişmanlama dağılımı, sigara alkol gibi madde bağımlılıklarının düzeyi gözlemlenir.

Hastalıklarda ve davranış bozukluklarının araştırılmasında çevrenin etkisini belirlemek için tek yumurta ikizleri arasındaki farklar incelenmektedir, kalıtımın rölünü ölçmek içinse tek yumurta ikizleri çift yumurta ikizleriyle karşılaştırılmaktadır. Bu arada çevreyle genlerimiz arasında köprü görevi gören epigenetik başka bir etken olan olarak karşımıza çıkmaktadır. Epigenetik çalışmalar, çevrenin genleri doğrudan etkilediği bir mekanizmayı ortaya çıkararak biyoloji anlayışımızı etkileyen kimyasal reaksiyonlardır.

Örneğin hayvan deneylerinden görülmüştür ki hamilelik sırasında anne adayı stres yaşadığında bunun ceninde epigenetik değişikliklere yol açıp yavru büyüdükçe beliren davranış sorunlarına neden olabileceğini gösteriyor. Bu da doğa mı çevre mi sorusuna başka cevaplar aratıyor.

İkizlere baktığımızda, ortak olan pek çok özelliğin genetiğe bağlı olduğunu görüyoruz. Tıpa tıp aynı olan pek çok özellikleri var ve değiştirilemez. Ancak onları tanımaya başladığımızda bazı noktalarda farklı olduklarını görebiliriz. Bu farklılıkların kaynağı epigenetiktir. Artık biliniyor ki alkol, sigara bağımlılığı, tansiyon ve kalp rahatsızlıkları tamamen yaşam tarzının sonucu değil; şizofrenler sadece kötü annelerin çocukları değiller.

Madde bağımlılığı gibi davranış bozukluklarının önemli bir nedeni çevresel faktörler olarak bilinmektedir. Çevresel faktörler tek ve paylaşılmış olarak iki sınıfa ayrılmaktadır. Tek çevreye örnek olarak kişinin geçirdiği bir sarsıntı, kaza vs. gösterilebilir. Paylaşılmış çevrelere örnek olarak ise aynı aile ortamı, aynı sınıfta okumak vs. gösterilebilir. Tek çevre, ikizleri birbirinden farklı yaparken, paylaşılmış çevre ikizleri birbirine benzer yapar. Yani aynı ailede (paylaşılmış) olan bir problem (parasızlık, dayak, sarhoş baba) her iki çocuğu da kötü etkiler. Veya aile düzenli eğitimli ise her iki çocuk da bundan pozitif etkilenir. Böylelikle çocuklar benzer bir şekilde büyür. Tek çevre ise sadece bir çocuğu etkiler, yani çocuklardan biri kaza geçirmişse bunun etkisi çocukta bir bozukluğa direk ya da sonradan neden olabilir. Farklı ortamlarda yaşamak da tek çevreye örnek olarak gösterilebilir. Bu durumda ikiz verisinin çevrelerin ve genetik faktörün belirlenmesindeki rolü meydana çıkmaktadır. İkizler genelde aynı ailede büyüdüklerinden ve yaşları, okulları, ve arkadaşları da aynı olduğundan paylaşılmış çevre faktörü diğer kardeş çiftine (siblinglere) göre daha büyük olacaktır.

Bu nedenlerle madde bağımlılık türleri arasında ilk sırayı alan sigara bağımlılığının nedenlerinin ve etkilerinin ikiz çiftleri üzerinde istatistiksel modellerle ortaya konulması önemlidir. Bağımlılığın önlenmesi hususunda topuma ve bireylere verilebilecek önerilerin, istatistiksel modellerin analiz sonuçlarıyla ilişkilendirilerek verilmesi, bağımlılığın önlenmesinde daha etkili olacaktır.

ikiz çiftlerine ilişkin verileri kullanarak sigara bağımlılığını etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak için cinsiyetin, eğitimin, gelirin, anne ve/veya babanın sigara içmesinin spor yapmanın, ikiz kardeşlerden birinin sigara kullanıp kullanmamasının diğer ikiz eşinin sigara kullanmasına etkisi ve sigara bağımlılık düzeyleri arasındaki farklılıklar betimsel istatistikler, hipotez testleri ve çeşitli regresyon analizleriyle irdelenebilir.

Tek yumurta ikizleri genetik olarak aynı yapıya sahiptirler ve genetik kopya olarak düşünülebilirler, Çift yumurta ikizlerinin genetik paylaşımı ise herhangi iki kardeşin paylaşımı ile aynıdır.

Örnek 1 : Elimizde 250 tek yumurta ikizi ve 250 çift yumurta ikizi olduğunu düşünelim. Çoğunlukla tek yumurta ikizlerinin her ikisinin de aynı zamanda sigara bağımlısı olduğu veya aynı zamanda her ikisinin de bağımsız olduğu ve çift yumurta ikizlerinde ise durumun farklı olduğu (yani ikizlerden biri bağımlı diğeri değilse) görülürse bu o demektir ki, bağımlılığın ana nedenlerinden biri genetik nedendir. Tek yumurta ikizlerinde aynı gen ortak olduğu için mutasyon durumunda hastalığı her iki ikizde de tetiklemiş, mutasyon olmadığı durumda ise her iki ikizde de tetiklememiştir.

Örnek 2 : Eğer tek yumurta ikizlerinde (veya çift yumurta ikizlerinde) sigara bağımlılığı rasgele ise, yani ikizin birinde olması ile diğerinde olması arasında bir ilişki yoksa bu o demektir ki hastalık daha çok çevresel nedenlere bağlıdır.

İkiz araştırmaları, insanların esasen nelerle doğduğu ve nelerin çevrenin bir sonucu olduğu konularında aydınlatan çalışmalardır. Bu araştırmalarla doğayla çevrenin etkileşimli olarak kişiliğimizi, davranışlarımızı ve hastalıklara eğilimimizi nasıl belirlediğini anlayabileceğiz.

Sağlıkla ilgili sorunlar için genetik veya çevresel bileşen tanımlama sayesinde erken tanı konulabilir. Bu sayede, eğer bir problem varsa önceden çözmeye çalışılır.

Bir diğer önemli ikiz araştırması ise, orta yaş ve üzeri ikizlerin fiziksel kabiliyetleri ve sağlıkları inceleyerek yapılanlardır. Bu çalışmanın amacı, belirli yaş gruplarındaki sağlık, yaşlanma ve ömür tahmini yapılmasıdır. Bu çalışmalar özellikle bir soru üzerinde toplanıyor. Neden her birimiz daha farklı yaşlanıyoruz?